Aktualizowane dnia 18 sierpnia, 2025 by Redakcja Hmag

Współczesne rolnictwo stoi przed wieloma wyzwaniami, spośród których jednym z najważniejszych jest skuteczna ochrona roślin uprawnych przed chwastami. Chwasty konkurują z roślinami o wodę, światło oraz składniki odżywcze, a ich obecność może istotnie obniżyć plony. W odpowiedzi na te zagrożenia opracowano herbicydy – środki chemiczne przeznaczone do zwalczania niepożądanej roślinności. Aby skutecznie i bezpiecznie z nich korzystać, warto poznać ich rodzaje oraz mechanizmy działania.

Klasyfikacja herbicydów – jak rozpoznać różnice?

Herbicydy można klasyfikować według kilku kryteriów, jednak najczęściej spotykaną metodą jest podział ze względu na sposób działania, zakres selektywności oraz moment aplikacji. Zrozumienie tych kategorii pozwala lepiej dopasować środek do konkretnej uprawy i sytuacji na polu.

Herbicydy selektywne i nieselektywne – wybór zależny od celu

Pierwszym podstawowym rozróżnieniem jest podział na herbicydy selektywne, które działają tylko na określone gatunki roślin, oraz nieselektywne, które niszczą niemal wszystkie formy zielonej roślinności. Herbicydy selektywne są powszechnie stosowane w uprawach rolniczych, gdzie zachodzi potrzeba eliminacji chwastów bez szkody dla rośliny uprawnej. Działają one na podstawie różnic metabolicznych pomiędzy chwastami a roślinami uprawnymi, co pozwala zachować plon w nienaruszonym stanie.

Z kolei herbicydy nieselektywne, takie jak popularny glifosat, znajdują zastosowanie głównie w pracach przygotowawczych – przed siewem lub sadzeniem – a także w miejscach, gdzie całkowita eliminacja roślinności jest pożądana (np. drogi, ścieżki technologiczne, nieużytki). Wymagają jednak dużej ostrożności, ponieważ mogą zniszczyć każdą roślinę, z którą wejdą w kontakt.

Systemiczne i kontaktowe – jak działa substancja czynna?

Innym ważnym kryterium jest sposób działania substancji czynnej. Herbicydy kontaktowe niszczą jedynie tę część rośliny, z którą miały bezpośredni kontakt. Ich skuteczność zależy zatem od pokrycia liści – im dokładniejsze opryskiwanie, tym lepszy efekt. Sprawdzają się szczególnie w sytuacjach, gdy konieczne jest szybkie działanie i nie ma potrzeby eliminacji całej rośliny, w tym korzeni.

Z kolei herbicydy systemiczne wnikają do rośliny przez liście lub korzenie, a następnie są transportowane z sokami po całym jej organizmie. Tego typu środki pozwalają na trwałe wyeliminowanie chwastów, nawet tych wieloletnich, ponieważ niszczą nie tylko część nadziemną, ale i system korzeniowy. Ich działanie jest nieco wolniejsze, jednak skuteczniejsze w długofalowej perspektywie.

Czas aplikacji – przed wschodem czy po?

Moment zastosowania herbicydu to kolejna istotna kwestia, która wpływa na jego skuteczność. Herbicydy przedwschodowe stosuje się na glebę, jeszcze przed pojawieniem się roślin uprawnych lub tuż po siewie, ale przed wschodami. Tworzą one barierę chemiczną, która uniemożliwia kiełkowanie i rozwój chwastów. Są często używane w przypadku upraw kukurydzy, buraków czy ziemniaków.

Herbicydy powschodowe natomiast stosuje się już po pojawieniu się roślinności. Ich zaletą jest możliwość precyzyjnego działania – zabieg można przeprowadzić dokładnie w momencie, gdy zauważalne są niepożądane rośliny. Wiąże się to jednak z koniecznością dokładnej identyfikacji chwastów i ich fazy rozwojowej, aby wybrać najskuteczniejszy preparat.

Zastosowanie herbicydów w rolnictwie

Odpowiedni dobór herbicydu to nie tylko kwestia jego rodzaju, ale także specyfiki uprawy, rodzaju gleby, warunków atmosferycznych oraz fazy rozwoju chwastów. Rolnik musi wziąć pod uwagę wiele czynników, aby zastosowanie środka było skuteczne i nie wpłynęło negatywnie na środowisko naturalne.

W uprawie zbóż najczęściej stosuje się herbicydy selektywne powschodowe, które zwalczają chwasty jednoliścienne i dwuliścienne w określonych fazach rozwojowych. W przypadku kukurydzy szczególnie popularne są mieszanki preparatów działających zarówno kontaktowo, jak i systemicznie, które umożliwiają kompleksowe zwalczanie chwastów na różnych etapach ich rozwoju.

W uprawach warzywniczych konieczne jest znacznie większe wyczucie – wiele z tych roślin jest wrażliwych na działanie chemikaliów. Często łączy się tu metody mechaniczne z ograniczonym stosowaniem herbicydów o krótkim okresie półtrwania, aby nie dopuścić do pozostałości substancji czynnych w plonie.